2019 жылдың 1 қазанында ҚИУ студенттері мен профессорлық – оқытушылар құрамы Теміртау қалалық тарихи — өлкетану мұражайы ұйымдастырған “Рухани жаңғыру” бағдарламасы аясында “Үлкен металдың бастауы” атты облыстық ғылыми-тәжірибелік конференцияға белсенді қатысты.

Теміртау тарихи-өлкетану мұражайының базасында 2017-2018 жылдары Орталық Қазақстанның металлургия тарихына қатысты екі республикалық ғылыми-практикалық конференция өтті. 2019 жылы жоба аясында облыс әкімдігі Қарқаралы ауданындағы Алат металлургтерінің ежелгі қонысына ғылыми-зерттеу экспедициясын бастады. Экспедицияның мақсаты Орталық Қазақстан металлургиясының қалыптасу тарихын жинақтау және насихаттау бойынша тәжірибелік-зерттеу іс-шараларының кешені болды.

Экспедиция барысында қола дәуіріндегі және ерте темір дәуіріндегі металлургиялық пештер қалпына келтірілді. Қазақстан эксперименталдық археология тарихында алғаш рет сол кездегі өндіріс технологияларын есепке ала отырып, қола мен темірдің бірегей балқытуын жүргізді.

Мұражай алдындағы алаңда орналасқан “ежелгі Металлургтер қонысы” жаңа экспозициялық аймағы үш жылдық ғылыми-зерттеу қызметінің қорытындысы, мұрағаттық материалдар, эксперименттік экспедициялық жұмыстың нәтижелері болып табылды. Бұл темір дәуірінің металл балқыту пеші, ағаш көмірді жағу ошағы және тұрғын үй-тұрмыстық қалқаны бар өндірістік металлургиялық алаңы.

Темір шыбықтардың артында “ерте темір дәуіріндегі Металлургтер қонысы”тарихи қайта қалпына келтірілген. Шағын қалқа, сондай-ақ ежелгі металлургия пешінің макеті орналасқан.

Конференция спикерлері: Агимбаев Еркебұлан Мулюкович – “Қарағанды облысының мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы” ММ басшысы; Төлеуов Түлкібай Сақтағанұлы – “тарихи-мәдени мұраны сақтау орталығы” КММ басшысы; Скорикова Наталья Дмитриевна – “Теміртау қалалық өлкетану мұражайы” КМҚК басшысы; Жауымбаев Сыгындық Убаевич – Т.ғ. к., “Қарағанды облысының мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасы” ММ басшысы; Төлеуов Түлкібай Сақтағанұлы – “тарихи-мәдени мұраны сақтау орталығы” КММ басшысы; Скорикова Наталья Дмитриевна – “Теміртау қалалық өлкетану мұражайы” Казанбаева Зейпин Зикировна – “Жезді кентіндегі тау-кен және балқыту ісі тарихы мұражайы” КМҚК басшысы. М. Төрегелдин»; Аманжолов Жұман Қалықұлы – Т.ғ. к., ҚИУ “Металды қысыммен өңдеу” кафедрасының доценті; Трещева Светлана Петровна-“Теміртау қалалық тарихи – өлкетану мұражайы” КМҚК аға ғылыми қызметкері; Хмелева Татьяна Владимировна-“Теміртау қалалық тарихи – өлкетану мұражайы” КМҚК аға ғылыми қызметкері; Жаңабергенова Динара Кенесовна-ҚИУ “Қазақстан тарихы және әлеуметтік-гуманитарлық пәндер” кафедрасының меңгерушісі.

Динара Кеңесқызы өз сөзінде металлургия тарихының мәселелерін зерттеу үшін ұсынылатын әдістемелік әдебиеттің өзектілігі туралы айтып берді: “Орталық Қазақстанның үлкен металының қайнар көзі” кітабын жазу үшін зерттеулер жүргізілді, ҚИУ доценті Ж. Қ. Аманжоловтың басшылығымен ғылыми-тәжірибелік экспедиция жіберілді. Б. з. д. ІІ-І мыңжылдықта осы аумақта өмір сүрген адамдардың өмірі мен қызметінің толық көрінісін жасау үшін, соның ішінде кітап “Ұлы даланың жеті қыры” мақаласынан алынған дәйексөзден басталады.

Аманжолов Жұман Қалықұлы-техника ғылымдарының кандидаты, КарИУ “Металды қысыммен өңдеу” кафедрасының доценті, “үлкен металдың қайнар көзі” экспедициясының қатысушысы: “мұндай пештің ұқсастығы Қазақстан және бүкіл Орталық Азия аумағында алғаш рет табылды, онда темір өндірілген”. Жұман Қалықұлы бірнеше жыл бойы Орталық Қазақстан аумағындағы мыс балқыту ісінің тарихын зерттейді, ежелгі металлургия орындарындағы қазба жұмыстары бойынша археологиялық зерттеулерге бірнеше рет қатысады.

Жоба жұмысының қорытындысы пайдалы әдістемелік өнімдердің жиынтығы болды. Олардың қатарында металл балқыту және экспедицияның өзі туралы фильм, ғылыми мақалалары бар кітап, Теміртаудың қалыптасу және ерте темір дәуірінің тарихы бар комикс бар. Сондай-ақ, Теміртау суретшілерінің картиналарының репродукциясы бар ашық хаттарды археологтардың әңгімелерін негізге ала отырып, олардың шеберлері жасады.

ҚИУ баспасөз қызметі