Қазақстанды көбінесе өркениеттер қиылысы деп атайды. Ежелгі заманнан бері қазіргі Қазақстан аумағында әртүрлі діни сенімдер дамыды және қалыптасты. Мұнда буддизмнің, зороастризмнің, несторианизмнің, сондай-ақ тенгрианизмнің таралуының іздері табылды. Қазақстандағы дін ондаған конфессиялар мен ілімдерді қамтиды.Қазақстанда іс жүзінде барлық әлемдік діндердің: ислам, христиан, иудаизм, буддизм, индуизм, сондай-ақ ежелгі политеистік Мәдениеттер мен қазіргі заманғы ісіктердің ізбасарлары бар.

Қазақстан аумағындағы әртүрлі діндердің көптігіне қарамастан, халықтың негізгі бөлігі сунниттік исламды ұстанатын мұсылмандарға және орыс православиелік христиан дінін ұстанушыларға бөлінеді.

Зайырлы мемлекеттің негізі-ар-ождан бостандығы, діни нанымдардың теңдігі, діни конфессияларға қатысты саяси биліктің бейтараптығы. Зайырлы мемлекет азаматтардың діни сенім бостандығы құқығын іске асыруын және діни бірлестіктердің қызметін құқықтық реттеуді жүзеге асырады. Мемлекет пен діни бірлестіктер арасындағы қатынастар жүйесі қоғамдық қатынастардың қалған жүйесінен оқшау болып табылмайды. Діни бірлестіктер Қазақстан қоғамының бір бөлігі, институттары, ал сенушілер – Қазақстан Республикасының толық құқықты азаматтары болып табылады.

Жоғарыда баяндалғанның мәнмәтінінде зайырлы сипат – бұл қазіргі заманғы құқықтық Қазақстан мемлекетінің құрылуы мен жұмыс істеуінің негіз қалаушы қағидаттарының бірі екенін атап өткен жөн. Мемлекеттік билік органдары канондық құқық негізінде емес, Қазақстан Республикасының Конституциясы негізінде құрылады және әрекет етеді .

Қазіргі уақытта Конституцияның іргелі ережелерінің негізінде 2011 жылы қабылданған “Діни қызмет және діни бірлестіктер туралы” ҚР заңы қолданылады, ол азаматтардың негізгі заңда, халықаралық актілерде және адам құқықтары туралы келісімдерде бекітілген ар-ождан бостандығы құқығын іске асырудың құқықтық тетігі болып табылады. Зайырлы Қазақстан жағдайында діни бірлестіктердің мемлекеттен бөліну қағидатының басым мәні бар, оған сәйкес:

– діни бірлестіктер саяси қызметтің субъектілері болып табылмайды;

– мемлекеттік басқаруға, мемлекеттік органдарды қалыптастыруға қатыспайды.

Конституция әркімге ар-ождан бостандығына кепілдік береді, сондай-ақ діни, этникалық және өзге де белгілері бойынша кемсітушіліктің кез келген нысандарына тыйым салады. Ар-ождан бостандығы әр азаматтың өзі үшін рухани құндылықтар жүйесін өз бетінше таңдау құқығын білдіреді. Азаматтардың діни сенім бостандығына адам құқықтарын іске асыруды қамтамасыз ету көпконфессиялы ел ретінде Қазақстан Республикасының өмірлік маңызды мүдделеріне жатады және оның демократиялық және құқықтық дамуының негізгі құраушыларының бірі болып табылады. Қазақстан өз қызметінде адам құқықтары саласындағы жалпыға бірдей танылған халықаралық актілерге сүйенеді. Дін мен дін бостандығын қамтамасыз ету саласындағы қазақстандық нормативтік база жалпыеуропалық және әлемдік демократиялық стандарттарға сәйкес келеді. Көптеген сарапшылардың қорытындыларына сәйкес, елдің заңнамасы ЕҚЫҰ және басқа да бірқатар халықаралық ұйымдар қабылдаған халықаралық стандарттардың негізінде жатқан негізгі қағидаттарға, сондай-ақ әлемнің дамыған демократиялық мемлекеттерінің тәжірибесіне сәйкес келеді. Республикада түрлі діндер мен конфессиялардың өкілдері арасында Бірге өмір сүруге және тиімді өзара іс-қимылға қолайлы жағдайлар қалыптасты. Қазақстандағы конфессияаралық қатынас моделі басқа елдер үшін бірегей үлгі болды. Әлемнің байлығы оның ерекше әртүрлілігінде екені белгілі. Осыған байланысты еуразияшылдықты зерттеуші Л. Н.Гумилевтің “этникалық әртүрлілік – адамзаттың өмір сүруінің оңтайлы Түрі”деп жазған тұжырымы заңды. Қазақстан “өркениеттер тоғысы”деп аталады. Қазақстан әлемдік ірі діндер – ислам, христиан және буддизм арасындағы табиғи шекара болып табылады. Ғасырлар бойы мұнда әртүрлі халықтар мен этностардың өкілдері бірге тұрып, жұмыс істейді.

Салпенова Мадина Мейрамовна

Қалалық ақпараттық-түсіндіру тобының мүшесі,

заң ғылымдарының магистрі