30 мамырда қалалық тарихи-өлкетану мұражайында Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу күніне арналған «Төңкерілген әлем: мұрағат құжаттары сөйлейді» атты сұхбат алаңы өтті. Іс-шараға ҚМИУ студенттері белсенді қатысты.

Сұхбат алаңына қатысушылар қуғын-сүргінге ұшыраған және бірнеше жылдан кейін ақталған барлық теміртаулықтардың есімдері бар бірегей құжаттарды көрсетті. Бұрын ешкім осындай санақ жүргізбеген, сондықтан мұражай қызметкерлеріне Ұлттық қауіпсіздік комитеті арқылы біраз ақпарат жинауға тура келді. Бірегей тізіміндегі 189 есімнен – 42 адам ату жазасына кесілді (олардың аты-жөні қызылмен сызылған), қалғандары Сталиндік лагерьлерде 15 жылдан 25 жылға дейін түрмеге жабылды.

189 – саны Теміртау қаласынан бастау алған шағын Самарқан кенті үшін өте үлкен. Қуғын-сүргінге ұшырағандардың есімдері ұмыт болған. Бұл адамдар туралы ақпарат әзірге қысқа құрғақ мұрағат анықтамаларында ғана бар. Тізім еш жерде және ешқашан жарияланбаған, сондықтан мұражай қызметкерлері ҚМИУ студенттеріне бұл адамдар мен олардың жақындарына қатысты қандай да бір ақпаратты табуға болатын іздеу үйірмесін ұйымдастыруды ұсынды.

Сұхбат алаңының аясында бірқатар мәселелер айтылды, соның ішінде:

– қуғын-сүргін аяқталғаннан кейін онжылдық өткен соң көтерудің және тоталитаризм дәуіріне қатысты мұрағаттық құжаттарды жариялаудың мағынасы бар ма?

– қуғын-сүргін шараларын ақтауға бола ма? Тұтқындар күшімен көптеген өнеркәсіптік нысандар салынды, солай мүмкін мақсат қаражатты ақтайды ма?

– жаппай қуғын-сүргін және ауыр жазалау шараларын қолдану немен байланысты?

– Сталиндік қуғын-сүргін мен ҚР халқының этникалық құрамы бір-бірімен қалай байланысты?

– 1937-38 жылдарында сіз үшін әдеттегі қандай әрекеттерге сіз сотталуыңыз мүмкін едіңіз?

– жақындарыңызға сталиндік қуғын-сүргін туралы айтар ме едіңіз? Сіздің отбасыңызда қуғын-сүргінге ұшыраған бар ма?

Пікірталастарға ҚМИУ студенттері белсене қатысты және осы тақырыптың маңыздылығын атап өтті. Түрлі ұлт өкілдері Земфира Атакулова, Савелий Елефтериади және Леонид Ким қуғын-сүргінге ұшыраған және Қазақстанға көшірілген өз ата-бабаларының тарихы туралы айтты.

ҚМИУ баспасөз қызметі